ନର୍ମଦା: ଭାରତର ଏକମାତ୍ର ନଦୀ ଯାହା ଓଲଟା ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ, ଏହା ପଛରେ ରହିଛି ଏକ ବିଶେଷ କାରଣ

ଆପଣ ସମସ୍ତେ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପଢିଥିବେ ଯେ ଭାରତର ଅଧିକାଂଶ ନଦୀ ସମାନ ଦିଗରେ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ଏବଂ ସେହି ଦିଗ ପଶ୍ଚିମରୁ ପୂର୍ବ ଦିଗକୁ ଯାଏ … ସମସ୍ତ ନଦୀର ପ୍ରବାହ ପଶ୍ଚିମରୁ ପୂର୍ବ ଦିଗକୁ ଯାଏ | କିନ୍ତୁ ଦେଶରେ ଏପରି ଏକ ନଦୀ ଅଛି ଯାହା ଏହାର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି | ଏହି ଉପାୟରେ ଆପଣ ଏହା ମଧ୍ୟ କହିପାରିବେ ଯେ ଏହି ନଦୀ ଓଲଟା ପ୍ରବାହିତ ହେଉଛି | ହଁ, ଆପଣ ଏହାକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ସଠିକ ପଢୁଛନ୍ତି, ଆମ ଦେଶରେ ଏପରି ଏକ ନଦୀ ଅଛି, ଯାହା ପଶ୍ଚିମରୁ ପୂର୍ବକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ ନାହିଁ, କିନ୍ତୁ ପୂର୍ବରୁ ପଶ୍ଚିମକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୁଏ | ବିପରୀତ ଦିଗରେ ପ୍ରବାହିତ ସେହି ନଦୀର ନାମ ହେଉଛି ନର୍ମଦା | ଏହି ନଦୀର ଅନ୍ୟ ଏକ ନାମ ମଧ୍ୟ ରେୱା |

ଆପଣଙ୍କୁ କହିରଖୁଛୁ ଯେ ଭାରତୀୟ ସମାଜରେ ନଦୀର ଏକ ବଡ଼ ଅବଦାନ ରହିଛି। ଦେଶରେ ନଦୀ ମଧ୍ୟ ପୂଜା କରାଯାଏ। ଆମେ ଯେଉଁ ନଦୀ ବିଷୟରେ କହୁଛୁ ତାହାକୁ ମଧ୍ୟ ପୂଜା କରାଯାଏ। ଲୋକେ ଏହି ନଦୀକୁ ମାଆ ବୋଲି ସମ୍ବୋଧନ କରିଥାନ୍ତି। ହେଲେ ଦେଶରେ ଏପରି ଏକ ନଦୀ ରହିଛି ଯାହା ଓଲଟା ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ। ଏଠାରେ ଓଲଟା ପ୍ରବାହିତ ଅର୍ଥ ଏହା ଯେ, ଯେଉଁଠାରେ ଦେଶର ଅଧିକାଂଶ ନଦୀ ପଶ୍ଚିମରୁ ପୂର୍ବକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ବଙ୍ଗୋପ ସାଗରରେ ପଡୁଥିବା ବେଳେ, ନର୍ମଦା ହେଉଛି ଏକ ମାତ୍ର ନଦୀ ଯିଏ ପୂର୍ବରୁ ପଶ୍ଚିମକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ଆରବ ସାଗରରେ ପଡ଼ିଥାଏ।

କାହିଁକି ସ୍ରୋତ ବିରୋଧରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ ନଦୀ?
ଆମେ ଏଠାରେ ଆପଣଙ୍କୁ ନର୍ମଦା ନଦୀ ବିଷୟରେ କହୁଛୁ। ନର୍ମଦା ନଦୀ ହେଉଛି ଦେଶର ଦୁଇଟି ବଡ ରାଜ୍ୟ ଗୁଜୁରାଟ ଏବଂ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦେଶର ମୁଖ୍ୟ ନଦୀ। ନର୍ମଦା ନଦୀ ଏହାର ଧାରାର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ। ଯାହା ଅନ୍ୟ ନଦୀ ଠାରୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିନ୍ନ। ଗୋଟିଏ ପଟେ ଯେଉଁଠାରେ ଦେଶର ଅଧିକାଂଶ ନଦୀ ପଶ୍ଚିମରୁ ପୂର୍ବକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ବଙ୍ଗୋପ ସାଗରରେ ପଡୁଥିବାବେଳେ ନର୍ମଦା ନଦୀ ପୂର୍ବରୁ ପଶ୍ଚିମକୁ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇ ଆରବ ସାଗରରେ ମିଶିଥାଏ।

କାହିଁକି ଏହାର ଧାରାର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ ନର୍ମଦା ନଦୀ?
ଅନେକ ଲୋକ ଏହା ପଛରେ ରହିଥିବା ଅନେକ ଧାର୍ମିକ କାରଣ ସମ୍ପର୍କରେ କହିଥାନ୍ତି। ତଥାପି ଏହା ଲୋକଙ୍କର ଆସ୍ଥା ଆଉ ବିଶ୍ୱାସର ବିଷୟ। ଏ ସମ୍ପର୍କରେ କିଛି କହିବା ପୂର୍ବରୁ ଆମେ ଆପଣଙ୍କୁ ଏହା ପଛରେ ରହିଥିବା ବୈଜ୍ଞାନିକ କାରଣ ସମ୍ପର୍କରେ ଜଣାଇ ଦେଉଛୁ। ଗୁଜୁରାଟ ଏବଂ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦେଶ ଏହି ରାଜ୍ୟ ଦ୍ୱୟର ମୁଖ୍ୟ ନଦୀ ଭାବରେ ପରିଚିତ ନର୍ମଦା। ହେଲେ ଏହି ନହୀ ଏହାର ଧାରାର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ପ୍ରବାହିତ ହେବାର ସବୁଠାରୁ ବଡ କାରଣ ହେଉଛି ରିଫ୍ଟ ଉପତ୍ୟକା (Rift Valley)। ରିଫ୍ଟ ଉପତ୍ୟକାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଯେଉଁ ଦିଗରେ ନଦୀ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ, ଏହାର ଢାଲୁ ଏହାର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ରହିଥାଏ। ଏହି କାରଣରୁ ନର୍ମଦା ନଦୀର ପ୍ରବାହ ପୂର୍ବରୁ ପଶ୍ଚିମ ଦିଗକୁ ହୋଇଥାଏ। ନର୍ମଦା ନଦୀର ଉତ୍ପତ୍ତି ସ୍ଥଳ ହେଉଛି ମୈଖଲ ପର୍ବତର ଅମରକଣ୍ଟକସ୍ଥିତ ଶିଖର। ଏଠାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇ ନର୍ମଦା ନଦୀ ଆରବ ସାଗରରେ ପଡ଼ିଥାଏ।

କ’ଣ ରହିଛି ଏହା ପଛରେ ଧାର୍ମିକ କାରଣ?
ଯଦି ଆପଣ ଏହାକୁ ଧାର୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଦେଖନ୍ତି, ତାହେଲେ ଆପଣ ଏହା ପଛରେ ଏକ ଲୋକପ୍ରିୟ କାହାଣୀ ବିଷୟରେ ଜାଣିବାକୁ ପାଇବେ। କାହାଣୀ ଅନୁଯାୟୀ ନର୍ମଦା ନଦୀ ଏହାର ବିପରୀତ ଦିଗରେ ପ୍ରବାହିତ ହେବା ପଛରେ ଏକ ପୌରାଣିକ କାହାଣୀ ରହିଛି। କୁହାଯାଏ ଯେ ନର୍ମଦା ନଦୀର ବିବାହ ସୋନଭଦ୍ରଙ୍କ ସହ ସ୍ଥିର ହୋଇଥିଲା। ହେଲେ ନର୍ମଦାଙ୍କ ବନ୍ଧୁ ଜୋହିଲା କାରଣରୁ ଉଭୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଦୂରତା ଆସିଥିଲା। ଏହାକୁ ନେଇ କ୍ରୋଧିତ ହୋଇଉଠିଥିବା ନର୍ମଦା ଆଜୀବନ କୁମାରୀ ରହିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ। ଏପରିକି ଧାରାର ବିପରୀତ ଦିଗରକେ ପ୍ରବାହିତ ହେବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ।