ମାରାତ୍ମକ ବ୍ରେନ ଷ୍ଟ୍ରୋକରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ଆପଣାନ୍ତୁ ଏହିସବୁ ସାବଧାନତା

ଭାରତୀୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଳସ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଜୀବନଶୈଳୀ ଦେଶରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟଗତ ସମସ୍ୟା ଯେପରି ଷ୍ଟ୍ରୋକର ବଢୁଥିବା ସମସ୍ୟାକୁ ଜନ୍ମ ଦେବାରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ କାରଣ । ବିଶ୍ୱ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସଂଗଠନ(ଡବ୍ଲୁଏଚଓ) ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ପୃଥିବୀରେ ୧୫ ନିୟୁତ ଲୋକ ଏହି ଷ୍ଟ୍ରୋକରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି, ଯେଉଁଥିରୁ ୫ ନିୟୁତ ଲୋକ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରୁଥିବାବେଳେ ଅନ୍ୟ ୫ ନିୟୁତ ଲୋକ ସବୁଦିନ ପାଇଁ ବିକଳାଙ୍ଗ ହୋଇଯାଆନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ଷ୍ଟ୍ରୋକର ଏହି ବଢୁଥିବା ସମସ୍ୟା ପ୍ରତି ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଲୋକଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ୧୦୫ ରୁ ୧୫୨ରେ ପହଞ୍ଚିଛି, ଯାହାକି ଏହାକୁ ଦେଶରେ ମୃତ୍ୟୁର ତୃତୀୟ ସାଧାରଣ କାରଣରେ ପରିଣତ କରିଛି । ନିକଟରେ ନ୍ୟୁରୋ ଭାସ୍କ୍ୟୁଲାର ସୋସାଇଟିର ହୋଇଥିବା ଚତୁର୍ଥ ସମ୍ମୀଳନୀରୁ ପ୍ରକାଶ ପାଇଛି ଯେ ପ୍ରତି ୨୦ ସେକେଣ୍ଡରେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ବ୍ରେନ ଷ୍ଟ୍ରୋକର ଶିକାର ହେଉଛନ୍ତି । ବର୍ତ୍ତମାନ କେତେ ବର୍ଷ ହେବ ୨୫-୩୦ ବର୍ଷର ଯୁବପିଢ଼ୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ରେନ ଷ୍ଟ୍ରୋକ ହେବାର ମାତ୍ରା ବଢ଼ୁଥିବାର ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଛି । ଯାହାର ପ୍ରାଥମିକ କାରଣ ଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି ଜୀବନଶୈଳୀ ମୌଳିକ ଉପାଦାନ, ରକ୍ତ ଧମନୀ ଏବଂ ଆନୁବଂଶିକ ଅସ୍ୱାଭାବିକତା । ଯେହେତୁ ଏଗୁଡ଼ିକ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଜୀବନଯାପନ ଶୈଳୀ ସହ ସମ୍ପର୍କିତ ତେଣୁ ଏହି ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟଗତ ସମସ୍ୟା ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଅନେକ ସମସ୍ୟା ଦୂରୀକରଣଯୋଗ୍ୟ ।

ମସ୍ତିଷ୍କ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଷ୍ଟ୍ରୋକରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଏ: ଇସକେମିକ୍ ଏବଂ ହେମୋରାହାଜିକ

ଇସକେମିକ୍ ଷ୍ଟ୍ରୋକ : ସମସ୍ତ ଷ୍ଟ୍ରୋକ ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ୮ ପ୍ରତିଶ୍ରତ ଇସକେମିକ୍ ପ୍ରବୃତ୍ତିର ହୋଇଥାନ୍ତି । ମସ୍ତିଷ୍କରେ ବୃହତ ଧମନୀ ଗୁଡ଼ିକର ସଂକୋଚନ ଏହି ଇସକେମିକ୍ ଷ୍ଟ୍ରୋକର କାରଣ ହୋଇଥାଏ । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମସ୍ତିଷ୍କର କୋଷ ଗୁଡ଼ିକୁ ରକ୍ତ ପ୍ରବାହ ବନ୍ଦ ହୋଇ ଯାଇଥାଏ ଯାହାଫଳରେ କିଛି ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ କୋଷ ଗୁଡ଼ିକ ମୃତ କୋଷରେ ପରିଣତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି ।

ମସ୍ତିସ୍କ କୋଷ ମଧ୍ୟକୁ ସାଧାରଣ ରକ୍ତର ପ୍ରବାହ ଏକ ପର୍ଯ୍ୟାୟିକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ସୃଷ୍ଟିକରିଥାଏ ଯାହାକି “ଇସକେମିକ କ୍ୟାସକେଡ” ଭାବେ ଜଣାଶୁଣା । ସମୟ ସହ ଏହା ମସ୍ତିଷ୍କରେ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟକ ଅଚଳ ଅଂଶର ଅଭିବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ ଯେଉଁଠାରେ ରକ୍ତର ପ୍ରବାହ କମିଯାଇଥାଏ କିନ୍ତୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ବନ୍ଦ ହୋଇନଥାଏ । ତୁରନ୍ତ ଡାକ୍ତରୀ ଚିକିତ୍ସା କିମ୍ବା ମସ୍ତିସ୍କ କୋଷ ଗୁଡ଼ିକର ଏହି ଅଂଶକୁ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସୁଯୋଗ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।

ହେମୋରାହାଜିକ ଷ୍ଟ୍ରୋକ: ଇସକେମିକ ଷ୍ଟ୍ରୋକ ତୁଳନାରେ ଏହା ଅପେକ୍ଷାକୃତ ସାଧାରଣ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହା ଅଧିକ ସାଂଘାତିକ ହୋଇପାରେ । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ମସ୍ତିଷ୍କରେ ଥିବା ରକ୍ତ ଧମନୀ ଗୁଡ଼ିକ ପ୍ରସାରିତ ହୋଇ ଫାଟିଯାଆନ୍ତି । ଅନିୟନ୍ତ୍ରିତ ଉଚ୍ଚରକ୍ତଚାପ, ରକ୍ତକୁ ତରଳୀକୃତ କରିବାର ଅଧିକ େଓøଷଧ ସେବନ କିମ୍ବା ରକ୍ତ ଧମନୀ ଆବରଣ(ଆନ୍ୟୂରିଜିମ) ଗୁଡ଼ିକରେ ଦୁର୍ବଳ ଅଂଶ ଏହି ପ୍ରକାରର ଷ୍ଟ୍ରୋକର କାରଣ ହୋଇଥାଏ ।

ଦୁର୍ଭାଗ୍ୟବଶତଃ ଅନେକ ଲୋକ ଅସଚେତନ ଥାଆନ୍ତିଯେ ଷ୍ଟ୍ରୋକ ଗୋଟିଏ ଥର ହୋଇନଥାଏ । ଯଦି ଏହାକୁ ସଠିକ ଭାବେ ଯାଞ୍ଚ କରାନଯାଏ ତେବେ ପାଖାପାଖି ୨୫% ରୋଗୀ ସେମାନଙ୍କ ଜୀବନକାଳ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ପୁନଃ ସଂଗଠିତ ଷ୍ଟ୍ରୋକରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ଏହି ଷ୍ଟ୍ରୋକ ହେବା ପଯ୍ୟନ୍ତ କୌଣସି ପୂର୍ବ ସୂଚନା ମିଳିନଥାଏ ।

ଜଣଙ୍କଠାରେ କିଛି ଲକ୍ଷ୍ୟଣ ଦେଖାଯାଇପାରେ ଯାହାକି ଆପଣଙ୍କୁ ଷ୍ଟ୍ରୋକ ସମ୍ପର୍କରେ ସଚେତନ କରାଇପାରିବ । “ଫାଷ୍ଟ ଟେଷ୍ଟ” ଗୋଟିଏ ଷ୍ଟ୍ରୋକ ଚିହ୍ନଟ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରେ ।

୧. ଫେସ (ମୁହଁ): ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ହସିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିବା ସମୟରେ କଣ ମୁହଁ ଗୋଟିଏ ପାଶ୍ୱର୍ରୁ ଝାଉଁଳି ପଡ଼ୁଛି କି ?
୨. ଆର୍ମ(କାନ୍ଧ):ଜଣେ ନିଜର ଉଭୟ କାନ୍ଧକୁ ଉଠାଇବା ସମୟରେ କଣ ଗୋଟିଏ କାନ୍ଧ ତଳକୁ ରହୁଛି କି ?
୩. ସ୍ପିଚ(କଥୋପୋକଥନ): କଣ ଜଣେ ଗୋଟିଏ ସାଧାରଣ ବାକ୍ୟର ପୁନରାବୃତ୍ତି କରିପାରୁଛନ୍ତି ? କଥା ଅସ୍ପଷ୍ଟ କିମ୍ବା ବୁଝିବାରେ ଜଟିଳ ହେଉଛି?
୪. ଟାଇମ(ସମୟ): ଷ୍ଟ୍ରୋକ ସମୟରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମୂହୂର୍ତ୍ତର ହିସାବ ରଖନ୍ତୁ । ଯଦି ଆପଣ ଏଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କୌଣସି ବି ସଙ୍କେତ ଦେଖନ୍ତି ତେବେ ତୁରନ୍ତ ଆପଣଙ୍କର ଆଞ୍ଚଳିକ ଜରୁରୀକାଳୀନ ନମ୍ବରକୁ କଲ କରନ୍ତୁ ।

ଜଣେ ଷ୍ଟ୍ରୋକ ରୋଗୀର ସମ୍ପୂର୍ଣର୍ ଆରୋଗ୍ୟ ଲାଭ ପାଇଁ ସମୟ ହିଁ ପ୍ରମୁଖ ହୋଇଥାଏ । ଆପଣଙ୍କ ଚାରିପାଶ୍ୱରେ ଯଦି କେହି ଷ୍ଟ୍ରୋକର ଲକ୍ଷ୍ୟଣ ଥିବାର ଅନୁଭବ କରନ୍ତି ତେବେ ରୋଗୀଙ୍କୁ ତୁରନ୍ତ ଡାକ୍ତରଖାନାର ଜରୁରୀକାଳୀନ ଚିକିତ୍ସା ପାଇଁ ନେବା ଉଚିତ । ଷ୍ଟ୍ରୋକ ସମୟରେ ପ୍ରଥମ ୬୦ ମିନିଟକୁ “ସୁବର୍ଣର୍ ମୂହୁର୍ତ୍ତ” ଭାବେ ଜଣାଯାଏ ଯାହାକି ଏକ ଜଟିଳ ସମୟ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରମୁଖ ଭାବେ ଏକ ଉତ୍ତମ ଫଳାଫଳ ପାଇଁ ରୋଗୀକୁ ଏହି “ସୁବର୍ଣ୍ଣ ମୂହୂର୍ତ୍ତ’ ମଧ୍ୟରେ ହିଁ ଚିକିତ୍ସା କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ଯାହା ଫଳରେ ଦୀର୍ଘକାଳୀନ ସମସ୍ୟାଠାରୁ ଦୁରେଇ ରହିପାରିବେ । ଯେହେତୁ ମସ୍ତିସ୍କ କୋଷ ଗୁଡ଼ିକର ମୃତ୍ୟୁ ଏକ ଅପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତୀ ପ୍ରକ୍ରିୟା ତେଣୁ ଯଦି ଏହି ଆଘାତର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ସ୍ତରରେ ଚିକିତ୍ସା କରାଯାଏ ତେବେ ସର୍ବାଧିକ ସଂଖ୍ୟକ ସସ୍ତିଷ୍କ କୋଷର ମୃତ୍ୟୁକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରାଯାଇପାରିବ ।

ଏହା ଜାଣି ରଖିବା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣର୍ ଯେ ମସ୍ତିସ୍କ କୋଷ ଗୁଡ଼ିକର ମୃତ୍ୟୁ କାରଣରୁ ଯେଉଁ କ୍ଷତି ହୋଇଥାଏ ତାହାର ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇପାରେ ନାହିଁ ।

ଚିକିତ୍ସା
ଟିସୁ ପ୍ଲାଜମିନୋଜେନ ଆକ୍ଟିଭେଟର(ଟିପିଏ)ର ଇଣ୍ଟ୍ରାଭିନଓ ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ, ପୁନଃମିଳିତ ଟିସୁ ପ୍ଲାଜମିନୋଜେନ ଆକ୍ଟିଭେଟର ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ(ଟିପିଏ) ଯାହାକି ଆଲ୍ଟପ୍ଲେଜ ଭାବେ ଜଣାଶୁଣା, ଏସବୁ ଇସକେମିକ ଷ୍ଟ୍ରୋକର ଉନ୍ନତମାନର ଚିକିତ୍ସା ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ । ଟିପିଏରେ ଗୋଟିଏ ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ ସାଧାରଣ ଭାବେ ବାହୁର ଶୀରା ଧ୍ୟମ ଦେଇ ପରିଚାଳିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ଶକ୍ତିଶାଳୀ େଓøଷଧ ଷ୍ଟ୍ରୋକ ହେବାର ତିନି ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଦିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ ।

ଅନେକ ସମୟରେ ଡାକ୍ତରମାନେ ଏହି ଇସକେମିକ୍ ଷ୍ଟ୍ରୋକର ଚିକିତ୍ସା ପାଇଁ ଅବରୁଦ୍ଧ ରକ୍ତ ଧମନୀ ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ସିଧାସଳଖ ହିଁ ଚିକିତ୍ସା ପ୍ରକ୍ରିୟା କରିଥାନ୍ତି । ଏକ ଲମ୍ବା ପତଳା ନଳୀ(କ୍ୟାଥେଟର)କୁ ଏକ ଶୀରା ମଧ୍ୟ ଦେଇ ତଳିପେଟକୁ ପ୍ରବେଶ କରାଯାଇଥାଏ ଏବଂ ଷ୍ଟ୍ରୋକ ହୋଇଥିବା ସ୍ଥାନକୁ ଟିପିଏକୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ୍ଷ ଭାବେ ପହଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଏହି ନଳୀକୁ ମସ୍ତିସ୍କ ସହ ଯୋଡ଼ାଯାଇଥାଏ । ଏହାକୁ ଇଣ୍ଟ୍ରା-ଆର୍ଟରିଆଲ ଥ୍ରୋମବୋଲିସିସ କୁହାଯାଏ ।

ଜରୁରୀକାଳୀନ ଚିକିତ୍ସା ପରେ ଏହି ଷ୍ଟ୍ରୋକ କେୟାର ରୋଗୀର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଆରୋଗ୍ୟତା ସହ ଯଥା ସମ୍ଭବ କାଯ୍ୟକ୍ଷମତା ଏବଂ ସ୍ୱାଧିନ ଜୀବନକୁ ଫେରିବା ଉପରେ ବିଶେଷ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥାଏ ।

ପ୍ରତିରୋଧ:
ଗୋଟିଏ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକର ଜୀବନଶୈଳୀକୁ ଆପଣାଇବା ହେଉଛି ଷ୍ଟ୍ରୋକ ଦୂରୀକରଣର ସବୁଠାରୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପଦକ୍ଷେପ । ସୁସ୍ଥ ରହିବା ଏବଂ ବ୍ରେନ ଷ୍ଟ୍ରୋକର ଆଶଙ୍କାକୁ ଏଡ଼ାଇବା ନିମନ୍ତେ ଜଣକୁ ନିଜର ଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ ଏବଂ ଡାଇବେଟିସକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ, ଏକ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକର ଓଜନ, ନିୟମିତ ବ୍ୟାୟାମ, ସୁସ୍ଥକର ଡାଏଟର ଅନୁସରଣ, ଧୂମ୍ରପାନ ଏବଂ ମାଦକଦ୍ରବ୍ୟକୁ ପରିତ୍ୟାଗ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ ।